R.E.M. - Automatic for the people
*****
Het is
een wonderlijk succesverhaal. Begin jaren 90 was R.E.M. reeds op een even
gestage als eigenzinnige wijze uitgegroeid van een college-band naar ’s
werelds meest vooraanstaande rockgroep. Een kroon die in 1991 definitief
verdiend werd met hun achtste album ‘Out of time’. Hiervan werden over de
hele wereld tien miljoen cd’s verkocht. Een toenmalige kroon die definitief
verdiend werd met ‘Automatic for the people’ dat in het najaar van 1992 op
de cd-markt verscheen. Onder inspirrende leiding van tekstschrijver Michael
Stipe leek alles wat R.E.M. deed onderworpen aan een vreemd soort willekeur: de
onderwerpen van de songs, de plaattitels en de hoezen. ‘Automatic for the
people’ is overigens de slagzin van het beste soul-food restaurant in Athens.
Dit alles kristalliseerde zich uit in een unieke, persoonlijke stijl en een
zeggingskracht die menig andere groep ver ontsteeg. Automatic, evenals de 3
voorgangers mede-geproduceerd door Scott Litt, is in meerdere opzichten de
tegenpool van het electrische ‘Out of time’. Meer dan ooit overheersen de
kalme en melodieuze songs, terwijl de instrumentatie (dit keer zonder beroemde
gastspelers) meestal is teruggebracht tot hun gebruikelijke basisopstelling.
Vier songs bevatten strijkersarrangementen van ex-Led Zeppelin
bassist/toetsenist John Paul Jones (die dat overigens ook in Zep deed), die
vooral functioneel zijn en nergens leiden tot ‘gladstrijkerij’. De single
Drive zet meteen de overwegend sombere, in zichzelf gekeerde toon. Een enkel
cryptisch humoristisch uitstapje daargelaten, zoals ‘The sidewinder sleeps
tonite’, duidelijk een knipoog naar de Tokens-hit uit ’63 ‘The lion sleeps
tonight’. Halverwege de cd (‘Monty got a raw deal’ en het kwaad stampende
‘Ignoreland’) dreigt hun spiraliserende folkrock even sjabloonmatig te
worden, om vervolgens toch de luisteraar weer mee te slepen met een fraai
slotkwartet: de zwoele swing van ‘Star me kitten’, het hiernamaals-spelletje
‘Man on the moon’, het nostalgische filmpje ‘Nightswimming’ en de
weemoedige ballad “Find the river’.